📕 تحلیل آیه ۱۴ سوره سجده در چارچوب مکتب کنش و واکنش

متن آیه:

"فَذُوقُوا۟ بِمَا نَسِیتُمْ لِقَآءَ یَوْمِكُمْ هَـٰذَآ إِنَّا نَسِینَـٰكُمْ وَذُوقُوا۟ عَذَابَ ٱلْخُلْدِ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ"
ترجمه: «پس [کیفر] فراموش کردن ملاقات امروزتان را بچشید! همانا ما [نیز] شما را فراموش کردیم. و عذاب جاویدان را به [سزای] آنچه انجام می‌دادید، بچشید.»

📗  تحلیل کنش و واکنش در حکمت نظری و عملی

در مکتب کنش و واکنش، کنش‌های حکمت نظری واکنش نظری دارند و کنش‌های حکمت عملی واکنش عملی دارند.

این آیه دقیقاً بر واکنش در حوزه حکمت عملی تأکید دارد. در دو بخش آیه، این رابطه کنش و واکنش به‌خوبی مشخص است:

الف) فراموشی معرفت الهی → محرومیت از رحمت الهی

کنش: «بِمَا نَسِیتُمْ لِقَآءَ یَوْمِكُمْ هَـٰذَا» → شما ملاقات این روز (قیامت) را فراموش کردید.

واکنش: «إِنَّا نَسِینَـٰكُمْ» → ما هم شما را فراموش کردیم.

این فراموشی از سوی خداوند، به معنای بی‌اعتنایی و محرومیت از رحمت خاصه الهی است.

ب) عمل‌های غیر الهی → چشیدن عذاب جاویدان

کنش: «بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ» → به خاطر آنچه عمل می‌کردید.

واکنش: «فَذُوقُوا عَذَابَ ٱلْخُلْدِ» → پس عذاب جاویدان را بچشید.

این بخش از آیه به‌وضوح بر سنخیت کنش و واکنش در حکمت عملی تأکید دارد: همان‌طور که در دنیا اعمال غیر الهی انجام داده‌اند، در آخرت نتیجه آن را در قالب عذاب ابدی می‌چشند.

🌱 رابطه این آیه با حدیث «الدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَةِ»

حدیث «الدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَةِ» (دنیا کشتزار آخرت است) دقیقاً به همین قاعده کنش و واکنش در حکمت عملی اشاره دارد.

اگر بذر معرفت الهی در دنیا کاشته شود، ثمره آن سعادت اخروی است.

اگر این بذر فراموش شود و اعمال غیر الهی انجام شود، نتیجه‌اش محرومیت از رحمت الهی و چشیدن عذاب جاویدان است.

در این آیه، فراموشی لقاء یومکم هذا (لقای الهی در قیامت) همان ترک معرفت الهی در دنیا است، و این فراموشی باعث می‌شود که در آخرت از لقای رحمت خاصه الهی محروم شوند.

📝  تحلیل دقیق مفهوم «چشیدن» (ذُوقُوا)

در این آیه، دو بار از واژه ذُوقُوا (بچشید) استفاده شده است.

چشیدن در زبان قرآن به معنای دریافت مستقیم و عمیق نتیجه عمل است. در دنیا، اعمال انسان بذرهایی هستند که کاشته می‌شوند. در آخرت، نتایج این اعمال همانند میوه‌ای است که فرد آن را می‌چشد. کسی که معرفت الهی را فراموش کرده، در آخرت مجبور به چشیدن ثمره آن یعنی عذاب خواهد شد. این نشان می‌دهد که واکنش در حکمت عملی به‌صورت کاملاً ملموس و مطابق با کنش رخ می‌دهد.

✅  نتیجه‌گیری بر اساس مکتب کنش واکنش

این آیه به‌وضوح قاعده اصلی مکتب کنش و واکنش را تأیید می‌کند: کنش‌های حکمت نظری واکنش نظری دارند، و کنش‌های حکمت عملی واکنش عملی. کسانی که معرفت الهی را در دنیا فراموش کنند (کنش نظری)، در آخرت از رحمت خداوند محروم می‌شوند (واکنش نظری). کسانی که اعمال غیر الهی انجام دهند (کنش عملی)، در آخرت عذاب ابدی را خواهند چشید (واکنش عملی). پس این آیه تأییدی بر این اصل مهم در مکتب کنش و واکنش است که همواره میان کنش و واکنش سنخیت وجود دارد و هر عملی نتیجه متناسب خود را خواهد داشت.

در صورت مطالعه عصمت در مکتب فکری کنش واکنش روی این لینک  کنید.