📙 ابعاد خاتمیت نبوت در چارچوب مکتب کنش و واکنش

در مکتب کنش و واکنش، خاتمیت نبوت نه به‌عنوان یک فرمان صرف الهی، بلکه به‌عنوان نتیجه‌ی طبیعی تکامل سعه‌ی وجودی انسان تحلیل می‌شود. در این تحلیل، نبوت بر اساس یک نظام کنش و واکنش الهی عمل می‌کند، که در ادامه با تفصیل بیشتری بررسی خواهد شد.

✍  نبوت به‌عنوان یک واکنش ایجابی الهی در مکتب کنش واکنش

اصل بنیادین:
کنش انسان، واکنش ایجابی الهی را تعیین می‌کند.
هر پیامبری متناسب با سعه‌ی وجودی خود وحی دریافت کرده است.
پیامبر خاتم، به بالاترین حد سعه‌ی وجودی ممکن در این دنیا (رتبه 100) رسیده است.
که بر اساس این اصول نتیج میدهد که: وحی در اوج کمال خود نازل شده است، بنابراین دیگر نیازی به وحی جدید وجود ندارد.
هر انسانی که پس از پیامبر خاتم (ص) به رشد معنوی برسد، چیزی فراتر از آنچه او دریافت کرده است، دریافت نخواهد کرد.

 🧾 فرآیند تکامل سعه‌ی وجودی و ختم نبوت در مکتب کنش واکنش

مرحله ۱: شناخت از طریق حواس

انسان با حواس پنج‌گانه با جهان ارتباط برقرار می‌کند. در این مرحله، درک او محدود به مشاهدات ظاهری است.

مرحله ۲: تفکر و تجزیه‌وتحلیل

انسان از حس به تفکر می‌رسد و شروع به تحلیل و نتیجه‌گیری می‌کند. در اینجا، میزان کنش او در جهان افزایش می‌یابد.

مرحله ۳: تعقل و درک کلیات

از تفکر جزئی به تعقل کلی عبور می‌کند. در اینجا، ظرفیت درک او به درجه‌ی بالاتری می‌رسد.

مرحله ۴: دریافت داده‌های الهی (وحی)

کسانی که به بالاترین حد سعه‌ی وجودی (رتبه 100) می‌رسند، مستعد دریافت وحی می‌شوند. پیامبران در این مرحله قرار دارند و خداوند واکنش ایجابی متناسب با سعه‌ی وجودی آن‌ها را در قالب وحی نازل می‌کند.

مرحله ۵: پیامبر خاتم – آخرین حد تکامل

پیامبر اسلام (ص) به نقطه‌ی نهایی رشد سعه‌ی وجودی (حد 100) رسید. در اینجا، آخرین وحی الهی نازل شد، زیرا دیگر تکامل بیشتری در این دنیا امکان‌پذیر نبود. از این نقطه به بعد، هر کس رشد کند، در همان چارچوبی رشد خواهد کرد که پیامبر خاتم مشخص کرده است.

نتیجه اینکه پس ختم نبوت، نتیجه‌ی طبیعی تکامل انسانی است، نه صرفاً یک تصمیم ازلی.

🌲  نقش "سدرة المنتهی" در نظام کنش و واکنش

"سدرة المنتهی"، حد نهایی تکامل انسانی در این دنیا است. در معراج پیامبر (ص)، سدرة المنتهی به‌عنوان آخرین نقطه‌ی درک و شهود انسانی توصیف شده است. در چارچوب مکتب کنش و واکنش، این مفهوم به این معنا است که هیچ فردی در این دنیا نمی‌تواند از آن حد فراتر برود. به همین دلیل، پیامبر اسلام (ص) آخرین فردی بود که توانست به این حد برسد، و وحی به پایان رسید.
نتیجه: از این مرحله به بعد، رشد انسان‌ها در همان مسیر تعیین‌شده توسط پیامبر خاتم (ص) خواهد بود، اما دیگر وحی جدیدی نخواهد آمد، چون ظرفیتی فراتر از آنچه پیامبر دریافت کرد، در این دنیا وجود ندارد.

❓ آیا پس از خاتمیت، رشد انسان متوقف می‌شود؟

خیر! مفهوم خاتمیت، توقف رشد انسانی نیست، بلکه به این معناست که مسیر رشد مشخص شده و دیگر نیازی به وحی جدید نیست.

مثال: تکامل علمی
فرض کنید یک نظریه علمی به نقطه‌ای برسد که دیگر نیازی به تغییر در اصول آن نباشد، بلکه فقط در مصادیق و جزئیات گسترش یابد. وحی، قله‌ی دانش معنوی انسان است و دیگر تغییر در اصول آن رخ نخواهد داد، اما انسان‌ها می‌توانند فهم خود را از آن افزایش دهند.
پس، پس از پیامبر اسلام (ص)، انسان‌ها می‌توانند در مسیر وحی رشد کنند، اما نه با دریافت وحی جدید، بلکه با فهم عمیق‌تر از وحی موجود.

🔍 مقایسه خاتمیت در مکتب کنش و واکنش با دیدگاه‌های دیگر

دیدگاه رایج: خداوند تصمیم گرفته است که پس از پیامبر اسلام (ص)، دیگر کسی پیامبر نشود.

دیدگاه مکتب کنش و واکنش: خداوند تصمیم جبری نگرفته، بلکه این نتیجه‌ی طبیعی تکامل انسانی است. هر کسی که رشد کند، در همان چارچوبی رشد خواهد کرد که پیامبر خاتم مشخص کرده است. این دیدگاه، ختم نبوت را نه یک تحمیل ازلی، بلکه یک نتیجه‌ی طبیعی نظام کنش و واکنش می‌داند.

نتیجه اینکه: خاتمیت نبوت یعنی که مسیر رشد روشن شده و دیگر نیازی به وحی جدید نیست. این نه یک تصمیم جبری، بلکه یک نتیجه‌ی طبیعی کنش و واکنش است.

 💯 چگونه خاتمیت نبوت در چارچوب کنش و واکنش شکل می‌گیرد؟

با توضیحی که در ادامه می‌آید این سؤال مشخص می‌شود:

کنش ابتدایی: انسان از طریق حواس آغاز به دریافت داده‌های هستی می‌کند.

کنش پیشرفته‌تر: از حس به تفکر و سپس به تعقل می‌رسد، که هرکدام درجه‌ای از رشد را نشان می‌دهند.

واکنش ایجابی: خداوند متناسب با رشد فرد، داده‌های وحیانی را به او عطا می‌کند.

نقطه‌ی اوج: هنگامی که یک فرد به حداکثر سعه‌ی وجودی (رتبه 100 در نظام کنش) برسد، آخرین و کامل‌ترین داده‌ها را دریافت می‌کند.

پس، خاتمیت یک امر قراردادی نیست، بلکه یک نتیجه‌ی طبیعی و ضروری است.

نتیجه اینکه: این تحلیل، خاتمیت نبوت را در چارچوب "کنش و واکنش" به‌گونه‌ای توضیح می‌دهد که نه جبر در آن است، نه انحصارگرایی بدون دلیل، و نه تعطیلی امکان رشد انسان‌ها پس از پیامبر اسلام.