معنای سدرة المنتهی  در آیه 14 سوره نجم در مکتب کنش واکنش 📙

سدرة المنتهی در تفاسیر اسلامی و عرفانی به‌عنوان مفهومی کلیدی در سیر آفاقی و تجربه معراج پیامبر (ص) بررسی شده است.

 این مفهوم در تفاسیر مختلف تا چه حد با توضیحات ارائه‌شده درباره سیر آفاقی هم‌سو است.سدرة المنتهی در تفاسیر قرآنی سدرة المنتهی در آیه ۱۴ سوره نجم به‌عنوان مکانی متعالی در جریان معراج پیامبر (ص) معرفی شده است.

 مفسران در تفسیر این مفهوم دیدگاه‌های مختلفی ارائه کرده‌اند که می‌توان آن‌ها را به چند دسته تقسیم کرد:

تفاسیر ظاهری و تاریخی:

در تفاسیر اولیه مانند تفسیر طبری و تفسیر ابن‌کثیر، سدرة المنتهی به‌عنوان یک درخت واقعی در آسمان هفتم یا در عالم ملکوت توصیف شده است که در جریان معراج پیامبر (ص) دیده شد.

 این درخت، مرز نهایی عالم خلقت است که فراتر از آن، تنها ذات الهی قرار دارد.این تفاسیر، سدرة المنتهی را به‌عنوان نشانه‌ای از سیر آفاقی پیامبر (ص) در عوالم متافیزیکی می‌بینند، جایی که او از عالم ناسوت به سوی مراتب بالاتر هستی سیر کرد.

 این دیدگاه با تعریف سیر آفاقی به‌عنوان سفر در آفاق هستی کاملاً هم‌سو است.تفاسیر عرفانی:در تفاسیر عرفانی مانند تفسیر کشاف زمخشری (با گرایش عرفانی) و آثار عرفا مثل مولوی و ابن‌عربی، سدرة المنتهی نه‌تنها یک مکان فیزیکی یا متافیزیکی، بلکه نمادی از مرز معرفت بشری است.

 به تعبیر ابن‌عربی، سدرة المنتهی جایی است که عقل و ادراک انسانی به پایان می‌رسد و از آن پس، تنها شهود الهی انسان را به سوی حق هدایت می‌کند.این دیدگاه عرفانی با توضیح شما درباره سیر آفاقی به‌عنوان "سفر در آفاق هستی و عوالم ملکوتی" بسیار هم‌خوان است. عرفا معتقدند که سدرة المنتهی نقطه اوج سیر آفاقی است، جایی که سالک از کثرت به وحدت می‌رسد.

تفاسیر فلسفی:

مفسرانی مانند ملاصدرا در تفسیر قرآن خود، سدرة المنتهی را از منظر فلسفی بررسی کرده‌اند. او آن را به‌عنوان مرزی میان عالم عقل و عالم حس می‌بیند، جایی که موجودات مجرد (فرشتگان و عقول) با ذات الهی ارتباط می‌یابند.

 این دیدگاه، سیر آفاقی را به‌عنوان یک حرکت وجودی از مراتب پایین‌تر به سوی مراتب متعالی‌تر توصیف می‌کند.این تفسیر نیز با ایده سیر آفاقی به‌عنوان تأمل در نظم هستی و رسیدن به مبدأ اعلی هم‌سو است.تفاسیر شیعی:در تفاسیر شیعی مانند تفسیر المیزان (علامه طباطبایی)، سدرة المنتهی به‌عنوان نقطه‌ای توصیف شده که در آن پیامبر (ص) به اوج قرب الهی رسید.

 علامه طباطبایی تأکید دارد که این مکان، فراتر از ادراک عادی است و تنها با قلب و شهود قابل درک است. او همچنین به ارتباط سدرة المنتهی با مقام ولایت اشاره می‌کند.این دیدگاه نیز با سیر آفاقی به‌عنوان سفری متعالی در عوالم ملکوتی هماهنگ است و بر بعد شهودی آن تأکید دارد.هم‌سویی با تعریف سیر آفاقیتعریف شما از سیر آفاقی به‌عنوان "سفر در آفاق هستی و عوالم ملکوتی" که با سدرة المنتهی نشان داده شده، با اکثر تفاسیر هم‌سو است، به‌ویژه در موارد زیر:

بعد متافیزیکی: تقریباً همه تفاسیر (ظاهری، عرفانی، فلسفی، شیعی) سدرة المنتهی را نشانه‌ای از مرتبه‌ای متعالی در سیر آفاقی می‌دانند که فراتر از عالم مادی است.مرز معرفت: در تفاسیر عرفانی و فلسفی، سدرة المنتهی به‌عنوان نقطه پایان عقل و آغاز شهود توصیف شده که با ایده سیر آفاقی به‌عنوان حرکت به سوی وحدت و مبدأ اعلی هم‌خوانی دارد.تجربه معراج: در تمامی تفاسیر، سدرة المنتهی با معراج پیامبر (ص) مرتبط است که خود نمونه‌ای کامل از سیر آفاقی است.

بااین‌حال، برخی تفاوت‌های جزئی وجود دارد:تفاسیر ظاهری (مثل طبری) بیشتر بر جنبه‌های فیزیکی یا مکانی سدرة المنتهی تأکید دارند و کمتر به بعد عرفانی آن می‌پردازند.تفاسیر عرفانی و فلسفی، که با تعریف شما هم‌سویی بیشتری دارند، بر جنبه‌های وجودی و شهودی تأکید می‌کنند و سدرة المنتهی را به‌عنوان نمادی از کمال معرفتی می‌بینند.ارتباط با سیر انفسیگرچه سدرة المنتهی در قرآن مستقیماً به سیر آفاقی اشاره دارد، برخی مفسران عرفانی (مثل ابن‌عربی) معتقدند که سیر آفاقی و انفسی در نهایت به هم می‌پیوندند.

آن‌ها می‌گویند که وقتی انسان در سیر آفاقی به سدرة المنتهی می‌رسد، دروازه‌ای به سوی سیر انفسی (شناخت نفس و قرب به خدا) گشوده می‌شود. این دیدگاه با جمله شما که سیر انفسی به "غایه الآمال العارفین" منجر می‌شود، هم‌خوانی دارد، چون هر دو سیر در نهایت به معرفت الهی منتهی می‌شوند.جمع‌بندیتفاسیر قرآنی درباره سدرة المنتهی، به‌ویژه در رویکردهای عرفانی و فلسفی، با تعریف شما از سیر آفاقی به‌عنوان "سفر در آفاق هستی و عوالم ملکوتی" بسیار هم‌سو هستند.

برای مطالعه در مورد سیر انفسی و سیر آفاقی روی این لینک کلیک کنید.