توضیح آیه اهدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ و تقسیم هدایت به هدایت تکوینی و تشریعی  📕

ترجمه این آیه چنین است: «خداوندا، ما را به راه راست هدایت فرما.» اما در پس این ترجمه، تفسیری عمیق و پاسخی روشن به یکی از شبهات معاصر نهفته است.

شبهه:

چرا یک مسلمان که نماز می‌خواند و در مسیر ایمان گام برمی‌دارد، باز هم روزانه و در هر نماز چندین بار این درخواست را تکرار می‌کند: «اهدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ»؟

پاسخ:

هدایت دو نوع است: هدایت تکوینی و هدایت تشریعی.

1. هدایت تکوینی:

این نوع هدایت به فعلیت رساندن استعدادها و قوای نهفته انسان است. با تکرار این دعا در هر نماز، گوهر وجودی انسان و قابلیت‌های درونی او به تدریج شکوفا می‌شود و انسان به رضایت از حقیقت و واقعیت می‌رسد. این نوع هدایت، فرآیندی پویا و همیشگی است.

2. هدایت تشریعی:

این نوع هدایت، دستورالعمل‌ها و راهکارهایی برای مواجهه با مسائل و چالش‌های روزمره زندگی است. هر روز انسان با موقعیت‌ها، تصمیم‌ها و چالش‌های تازه‌ای روبرو می‌شود و نیازمند دلیل و برهانی روشن است تا بتواند در هر موقعیت، بهترین انتخاب را انجام دهد. این دلیل و برهان همان «صراط» است؛ راه و مسیری که انسان را به مقصد حقیقی رهنمون می‌سازد.

پس در هر نماز، مؤمن از خداوند می‌خواهد:

در مسیر هدایت تکوینی، استعدادهای او شکوفا شوند.

در مسیر هدایت تشریعی، برهان و راهی روشن برای هر گام و هر تصمیم به او عطا شود.

این دعا نه تکراری است و نه بی‌هدف؛ بلکه تلاشی همیشگی برای رشد، شکوفایی و پیمودن مسیری است که به کمال و سعادت ابدی ختم می‌شود. «اهدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» تکرار نیست، بلکه پاسخی به حقیقتی ژرف و پویایی مداوم در زندگی انسان است.

واقعیت‌های زندگی، هر لحظه با عناوین و چهره‌های گوناگون بر انسان می‌بارند؛ گاه به شکل نعمت، گاه به شکل بلا، گاه در قالب تصمیمی دشوار یا موقعیتی پیچیده. هر لحظه، آزمونی جدید و مسیری تازه در برابر انسان گشوده می‌شود.

به همین دلیل، انسان نیاز دارد که در هر نماز و در هر بار زمزمه این آیه، از خداوند طلب هدایت کند؛ تا:

بتواند حقیقت هر موقعیت را درک کند.

بهترین تصمیم را بگیرد.و در برابر چالش‌ها و وسوسه‌ها، استوار و محکم بماند.

بنابراین، «اهدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» نه یک تکرار ملال‌آور، بلکه استمدادی دائمی و همیشگی از منبع بی‌پایان هدایت است. چراکه هر لحظه، «راهی» تازه و «صراطی» نو پیش روی انسان گشوده می‌شود که بدون نور هدایت الهی، پیمودن آن ممکن نیست.

در زندگی انسان، هر واقعه و حادثه‌ای نیازمند آن است که مناسبت آن با برهان و دلیل همراه باشد. اگر عمل انسان بر پایه دلیل و برهان استوار باشد، آن عمل نزد خدا پسندیده، پایدار و دارای ثبات و اعتبار خواهد بود. چنین عملی نه‌تنها خود انسان، بلکه اطرافیان و حتی جامعه را از تزلزل، انحطاط و هلاکت نجات می‌دهد.

عملی که مبتنی بر دلیل و برهان باشد، در پیشگاه خداوند موجه و در آخرت نیز مورد تأیید و پذیرش خواهد بود. همان‌گونه که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «فَأْتُوا بُرْهَانَكُمْ» (دلیل و برهان خود را بیاورید).

به‌عبارت دیگر، هر عملی نیازمند برهانی است که آن را در مسیر صحیح قرار دهد. ممکن است انسان در ظاهر دیندار باشد، اما اگر اعمال او بدون دلیل و برهان باشد و ارتباطی سنجیده با وقایع و رخدادها نداشته باشد، آن عمل مورد قبول درگاه الهی قرار نمی‌گیرد.

بنابراین، در آیه «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ» از سوره حمد، درخواست هدایت به راه راست، در حقیقت طلب دلیل و برهانی است که ما را در مناسبت‌ها و تصمیم‌گیری‌ها یاری کند. ما از خداوند می‌خواهیم که اعمال و مناسبت‌های زندگی‌مان را بر پایه دلیل و برهان محکم بنا کند تا هم در دنیا راهگشا و هم در آخرت موجه و مقبول باشد.

برای مطالعه در مورد عین و ذهن در مکتب کنش واکنش روی این لینک کلیک کنید.